Układ moczowy odpowiedzialny jest za wydalanie zbędnych produktów przemiany materii. Nerki i moczowody współtworzą górne drogi moczowe, zaś pęcherz i cewka moczowa - dolne drogi moczowe. Zaburzenie w funkcjonowaniu każdego z wyżej wymienionych elementów może prowadzić do chorób układu moczowego, spośród których jednymi z najczęstszych są schorzenia pęcherza moczowego. Gdzie zlokalizowany jest pęcherz moczowy oraz jakie są najczęstsze choroby pęcherza moczowego?
Pęcherz moczowy - definicja
Pęcherz moczowy jest to narząd wchodzący w skład układu moczowego, odpowiedzialny za magazynowanie i wydalanie moczu. Ściana pęcherza moczowego zbudowana jest z trzech warstw - błony śluzowej, mięśniowej oraz surowiczej. Włókna mięśniowe szczytu i trzonu pęcherza współtworzą mięsień wypieracz pęcherza, a włókna zlokalizowane w dnie pęcherza - mięsień zwieracz pęcherza.
Pojemność pęcherza moczowego przeciętnie wynosi od 350 do 500 ml, ale wartość ta jest zmienna osobniczo. Przyjmuje się, że osoba dorosła oddaje około 1,5 litra moczu na dobę. [1]
Gdzie znajduje się pęcherz moczowy?
Pęcherz moczowy anatomicznie zlokalizowany jest w miednicy małej, u mężczyzn - pomiędzy spojeniem łonowym a odbytnicą, a u kobiet - pomiędzy spojeniem łonowym a macicą i pochwą. Wypełniony pęcherz moczowy ma zaokrąglony kształt i wystaje ponad spojenie łonowe. Anatomicznie wyróżniamy następujące części pęcherza moczowego:
- szczyt;
- trzon;
- dno;
- szyja. [1]
Choroby pęcherza moczowego
Choroby pęcherza moczowego są powszechnym problemem zdrowotnym w populacji ogólnej i dotyczą osób z każdej grupy wiekowej. Do najczęstszych schorzeń pęcherza moczowego zaliczamy:
- zapalenie pęcherza moczowego - typowo zapalenie pęcherza moczowego objawia się dysurią, częstomoczem oraz bólem w okolicy nadłonowej (w dole brzucha). U części pacjentów może występować także krwiomocz (obecność krwi w moczu) oraz znaczna tkliwość uciskowa okolicy nadłonowej. Zapalenie pęcherza moczowego najczęściej ma etiologię bakteryjną, a leczenie opiera się na antybiotykoterapii przez 3-7 dni;
- urazy pęcherza moczowego - do uszkodzenia pęcherza najczęściej dochodzi w wyniku obrażeń wielonarządowych, np. na skutek wypadku samochodowego. W większości przypadków urazowi pęcherza towarzyszy złamanie kości miednicy. Do najczęstszych objawów występujących przy urazach pęcherza moczowego należą:
- krwiomocz;
- ból pęcherza;
- ból i tkliwość w okolicy podbrzusza;
- nudności i wymioty;
- nieefektywne parcie na mocz (mimo uczucia parcia na pęcherz moczowy chory nie jest w stanie oddać moczu);
- obrzęk moszny i prącia.
Podstawowym badaniami diagnostycznymi wykonywanymi przy podejrzeniu urazu pęcherza moczowego są cystografia oraz tomografia komputerowa brzucha. Urazy prowadzące do przerwania ciągłości ściany pęcherza wymagają leczenia operacyjnego - w czasie zabiegu dokonuje się wycięcia niedokrwionych i martwiczych tkanek, a następnie operacyjnie zszywa się powstały w następstwie urazu otwór w ścianie pęcherza.
- rak pęcherza moczowego - chorują najczęściej mężczyźni >60 roku życia. Nowotwór ten objawia się najczęściej masywnym krwiomoczem ze skrzepami, częstym oddawaniem moczu z towarzyszącym bólem pęcherza. Mogą występować także bolesne parcia na mocz, a nawet zatrzymanie odpływu moczu przez skrzepy krwi. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie oceny mikroskopowej wycinka pęcherza pobranego w trakcie cystoskopii. Podstawę leczenia stanowi radykalna cystektomia, czyli chirurgiczne usunięcie pęcherza moczowego wraz z okolicznymi narządami (prostata, pęcherzyki nasienne, część cewki moczowej u mężczyzn; macica, jajowody, jajniki, cewka moczowa u kobiet). [2]
*objawy dyzuryczne - dolegliwości występujące podczas oddawania moczu. Zaliczamy do nich:
- ból pęcherza moczowego podczas oddawania moczu;
- częste oddawanie moczu (częstomocz);
- uczucie nagłego, bolesnego parcia na pęcherz;
- trudności w utrzymaniu moczu.
*cystografia - badanie radiologiczne pozwalające na ocenę kształtu i wielkości pęcherza moczowego. W cystografii możliwe jest także wykrycie różnego rodzaju nieprawidłowości w budowie pęcherza, w tym także przerwania jego ciągłości, do którego często dochodzi na skutek urazów. W trakcie badania pacjent pozostaje w pozycji leżącej, a do pęcherza moczowego wprowadzany jest specjalny cewnik, do którego następnie podawany jest środek cieniujący (kontrast). W kolejnym etapie badania wykonuje się serię zdjęć rentgenowskich pęcherza. [4]
*cystoskopia - badanie diagnostyczne polegające na wprowadzeniu do pęcherza przez cewkę moczową specjalnego wziernika. Pozwala ono na uwidocznienie pęcherza moczowego “od środka” oraz na pobranie ewentualnych wycinków ze zmian chorobowych do badania histopatologicznego (mikroskopowego). [5]
Pęcherz moczowy a nietrzymanie moczu
Równie dotkliwym jak choroby pęcherza moczowego problemem jest nietrzymanie moczu. Zaburzenie to, zwane także inkontynencją, polega na mimowolnym, niekontrolowanym wycieku moczu przez cewkę moczową. Szacuje się, że nietrzymania moczu doświadcza 20-45% kobiet - częstość występowania tego zaburzenia znacząco wzrasta wraz z wiekiem. Nie jest to jednak problem dotyczący wyłącznie kobiet - statystycznie nawet u co piątego mężczyzny występują zaburzenia w oddawaniu moczu.
Do czynników ryzyka wystąpienia nietrzymania moczu zaliczamy:
- starszy wiek;
- liczne porody siłami natury, rozległe nacięcie krocza;
- niedobór estrogenów po menopauzie;
- przebyte zabiegi ginekologiczne;
- otyłość;
- choroby związane z przewlekłym kaszlem (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc);
- przewlekłe zaparcia - zalegający w odbycie stolec przyczynia się do nadreaktywności nerwów i zwiększenia częstotliwości oddawania moczu;
- ciężka praca fizyczna;
- przyjmowanie niektórych leków (moczopędnych, obniżających ciśnienie tętnicze, przeciwlękowych).
Wyróżniamy kilka typów nietrzymania moczu:
- wysiłkowe - wraz ze wzrostem ciśnienia w jamie brzusznej następuje mimowolne oddanie moczu (podczas kaszlu, ciężkiej pracy fizycznej). Typowe jest bezwiedne oddanie moczu bez uczucia parcia;
- naglące - mimowolne popuszczanie moczu pod wpływem niekontrolowanych skurczów pęcherza moczowego. Bezwiedne oddanie moczu poprzedzone jest uczuciem silnego parcia, zwiększona jest także częstotliwość oddawania moczu w nocy (nykturia);
- z przepełnienia - upośledzona kurczliwość mięśnia wypieracza pęcherza prowadzi do nadmiernego wypełnienia pęcherza. Chory okresowo popuszcza niewielkie ilości moczu w miarę przepełnienia się pęcherza moczowego. Ten rodzaj nietrzymania moczu najczęściej towarzyszy schorzeniom neurologicznym, takim jak stwardnienie rozsiane czy polineuropatia cukrzycowa. Nietrzymanie moczu z przepełnienia może występować także u mężczyzn z powiększonym gruczołem krokowym, który zaburza odpływ moczu;
- pozazwieraczowe - bezwiedne oddawanie moczu przez przetokę. Do tego zaburzenia dochodzi w wyniku powikłań pooperacyjnych, urazu okołoporodowego, radioterapii lub naciekania otaczających tkanek przez nowotwór.
Sposób leczenia nietrzymania moczu | Pęcherz moczowy
Sposób leczenia nietrzymania moczu uzależniony jest od typu zaburzenia i jego nasilenia, wieku pacjenta oraz jego preferencji. Do metod zachowawczych zaliczamy:
- modyfikację stylu życia (zaprzestanie ciężkiej pracy fizycznej, zmniejszenie masy ciała);
- unikanie kofeiny, ograniczenie ilości wypijanych płynów w niektórych sytuacjach np. przy konieczności długiego przebywania poza domem - metody te bywają pomocne w przypadku naglącego nietrzymania moczu;
- fizjoterapię (trening mięśni dna miednicy - tzw. mięśni Kegla);
- pessaroterapię - metoda ta polega na umieszczeniu w pochwie specjalnego krążka wykonanego z silikonu, tzw. pessara. Jego zadaniem jest podtrzymywanie narządu rodnego poprzez oparcie o mięśnie dna miednicy;
- leczenie farmakologiczne.
Leczenie operacyjne stosowane jest u pacjentów, którzy nie osiągnęli zadowalającego efektu po postępowaniu zachowawczym. [3] [6]
Dodatkowo, w każdym przypadku nietrzymania moczu, niezależnie od jego nasilenia, wspomagająco można stosować majtki chłonne. Na rynku dostępne są majtki chłonne dla kobiet oraz dla mężczyzn, w różnych wariantach kolorystycznych oraz rozmiarach. Produkty te cechują się wysoką chłonnością oraz oddychającą strukturą, a dzięki zawartości mikrogranulek neutralizują wszelkie nieprzyjemne zapachy. Majtki chłonne zapewniają niezawodną ochronę, umożliwiając pacjentom z nietrzymaniem moczu prowadzenie aktywnego trybu życia.
*nykturia - odczuwanie potrzeby oddania moczu w nocy więcej niż 1 raz;
*przetoka - niefizjologiczne połączenie (kanał) pomiędzy dwoma narządami wewnętrznymi np. przetoka pęcherzowo-pochwowa.
Podsumowanie | Pęcherz moczowy
Do najczęstszych chorób pęcherza moczowego należą zapalenie pęcherza, urazy oraz nowotwory. Specjalistami zajmującymi się diagnozowaniem i leczeniem chorób pęcherza moczowego są urolodzy. Wśród osób starszych, zwłaszcza u kobiet, częstym zaburzeniem jest nietrzymanie moczu, które można leczyć zachowawczo bądź operacyjnie.
Bibliografia:
[1] “Anatomia człowieka tom I” A. Bochenek, M. Reicher, wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010, wyd.13
[2] “Interna Szczeklika 2020” A. Szczeklik, P. Gajewski, wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wydanie 11
[3] “Położnictwo i ginekologia tom 1-2” G. Bręborowicz, wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015, wyd.2
[4] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51982,cystografia-i-cystografia-mikcyjna
[5] https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/98789,badania-diagnostyczne-w-urologii
[6] https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/928/original/Strony_od_MpD_2011_06-10.pdf?1468415452
.png)
